Beheer is keuzes maken, dat hoor je wel vaker. Beheer is volgens een plan naar een streefbeeld toe werken. Wanneer je streeft naar een beheer in samenwerking met de natuurlijke processen spreken we van een harmonisch beheer.
Bij elk boomgaardproject kijken we in samenspraak met de klant wat de functie en doel van de fruitbomen op het betreffende perceel is. Elke boomgaard is anders en zo kunnen we de beheersmaatregel, noden en wensen het best op elkaar afstemmen. Ook in deze relatief jong natuurboomgaard in Gelinden. Waar we ruimte vonden voor een enkel Vernieuwende maatregelen waaronder het gebruik van de stamscheuten als natuurlijke stambescherming.
Een belangrijke onderdeel van een boomgaard is de synergie tussen het grasland en de bomen. Het beheer van het grasland vraagt of hooi/maaibeheer en/of begrazingsbeheer. Beiden hebben ook een invloed op de bomen. In het laatste geval moeten de bomen beschermd worden tegen vraat afgestemd op de grazer (hoogte). De begrazers deinzen niet terug om hun grasdieet af te wisselen met wat mineraalrijke schors of een fris-groen blaadje. Wilde planten hebben door de tijd doorns en stekels ontwikkeld om zich te weren. Bij wilde fruitbomen is dit niet anders. (Een oplettend oog kan dit fenomeen reeds hebben opgemerkt bij de stamscheuten van fruitbomen.)
Dit natuurlijk fenomeen van groeikrachtige stamscheuten met stekels in combinatie met onze passie voor de oude techniek van heggen vlechten leidde tot het vlechten van een natuurlijke korf.
De natuurlijke korf is een vlechtwerk van de dunnere stamscheuten die we niet verwijderd hebben. Het waren vooral de verwilderde pruimenbomen die zich hiertoe leende.
Het vlechten van een tak heeft als voordeel dat ook de hormoonhuishouding in die tak anders gaat worden. De tak gaat niet aan het einde verlengen maar op de rugzijde scheuten maken. Deze scheuten gaan minder krachtig groeien. Bovendien je krijgt een andere reactie dan bij een afgeknipte tak, die vooral veel lange scheuten omhoog vormt.
Als reactie op vraat gaan de scheuten meer stekels vormen.
Foto: Vooraan het resultaat van ingevlochten stamscheuten als natuurlijke boomkorf, op de achtergrond een nog niet beheerde pruim.
Onze aanpak voor natuurlijke korven bij achterstallig beheer.
- Stamscheuten vrijwaren
Tijdens het verwijderen van de ingegroeide korf. (voornamelijk dunne lange takken deze vlechten gemakkelijk). Dit deel is het meest tijdrovend. Bovendien moet je ook aandachtig te zijn om je materiaal (snoeischaar, zaag…) niet te beschadigen op de ijzerdraad. - Vlechten
Nadat je een selectie van takken hebt gemaakt en de korf hebt verwijderd, kan je beginnen met vlechten. Pruim is zeer buigzaam eind maart – begin april, wanneer de boom net in blad staat. - Verder beheer:
Opvolgen en indien nodig moeten de jonge scheuten verder ingevlochten worden. Een andere optie lijkt om de nieuwe scheuten te verwijderen met behulp van scheren. (Het kan ook zijn dat het grazend vee deze taak voor een groot deel opneemt).
We blijven de verschillende opties en gebruikte technieken opvolgen en zullen de komende jaren graag onze ervaring en resultaten met jullie delen.
Stof tot nadenken
- Gedrag van de vlechtwerk bij het dikker worden van de boom. eventueel insnoeren van de stam.
- Groeireactie en uitkalen van de scheuten door trechtervorm? (omdat de onderste mogelijks onvoldoende licht krijgen).
- Opvolgen tussen geknipte en gebogen takken
- Begrazingsdruk uitzoeken wat min. en max. per diersoort kan.
case Gelinden dorp is nabegrazen met paarden voldoende voor het beheer van de korf?
Evaluatie na één groeiseizoen. Zomer 2020.
Op de uitgebogen twijgen zijn er nieuwe scheuten ontstaan zoals verwacht. Het was noodzakelijk om deze scheuten na één groeiseizoen (half jaar) én zonder begrazing terug in te vlechten om te voorkomen dat deze terug de overhand nemen. Normaal ging dit stuk begraast worden en hadden we dit aspect graag meegenomen in onze observaties. Hopelijk kunnen we hier in de toekomst meer over vertellen.
Onze eerste vaststellingen zijn volgende:
Het vlechtwerk vormde reeds een dichte bescherming. Het bijvlechten nam ongeveer 20 min per korf in beslag. De minste agressieve scheuten vonden we terug op licht spiraal opwaarts (5a10°) gerichte uitbuigingen. Teruggebogen verticale takken gaven meer en sterker reactiehout. De natuurlijke korf heeft de neiging elke keer je bijvlecht iets hoger en breder te worden waardoor we denken dat indien de korf voldoende dicht is en begrazing afwezig/ontoereikend is. een scheerbeheer toepasselijk kan zijn.
Een van de korven knipten we het merendeel van de stamscheuten in. Hier zagen we dat de reactie van nieuwe scheuten veel sterker was (=dikkere dominante scheuten). Het bijknippen en afvoeren neemt een gelijkaardig tijdsinvestering in als bij het bijvlechten. Voor het experiment knipten we de nieuwe scheuten opnieuw in en volgen de reactie op. Op dit moment zien we meer potentieel in het volledig vlechten van de korf.
Benieuwd wat de observaties in winter 2021 zullen zijn.